Hiểu rõ những rủi ro là điều cần thiết đối với người thợ điện.
Cầu dao lớn đang được sử dụng rộng rãi trong các cơ sở công nghiệp và thương mại ngày nay, với đa dạng về hình dạng, kích cỡ, cấu hình và mức điện áp. Chúng có nhiệm vụ chủ yếu là bảo vệ mạch điện liên tục 24/7. Để đảm bảo hiệu suất an toàn và ổn định của hệ thống, việc hiểu rõ về mỗi loại cầu dao và nhận thức về các rủi ro có thể phát sinh từ mỗi loại là điều quan trọng đối với thợ điện và người vận hành hệ thống điện.
Có một số phương pháp khác nhau được sử dụng để dập tắt hồ quang tại nơi ngắt mạch một cách an toàn; bao gồm không khí, nam châm kết hợp không khí, chân không và SF6. Trong thực tế sử dụng, có những loại cầu giao kiểu cũ, và cầu giao kiểu mới. Tin tốt là hoạt động của các thiết bị cũ và những thiết bị mới hơn hiện đang được sản xuất đều tương tự nhau. Điều đó làm giảm rủi ro trong quá trình sử dụng, vận hành.
Bộ ngắt mạch không khí (ACB) và nam châm kết hợp không khí thường là vỏ đúc, vỏ cách điện và bộ ngắt mạch điện áp thấp. Họ sử dụng máng dập hồ quang để dập tắt hồ quang – bề ngoài không mấy thay đổi nhưng những thiết bị này ngày càng trở nên tinh vi hơn qua nhiều năm. Bộ ngắt mạch điện áp thấp có khung kim loại lớn (LVPCB), từng là thiết bị đặc biệt của ngành công nghiệp, không còn phổ biến như trước nữa, có thể là do chi phí và yêu cầu bảo trì.
Mặc dù LVPCB là tiêu chuẩn công nghiệp trong nhiều năm và cầu dao vỏ cách điện phần lớn đã chiếm vị trí trong ngành nhưng vẫn còn hàng nghìn LVPCB vẫn đang hoạt động. Bạn cần hiểu các yêu cầu vận hành và bảo trì của chúng nếu gặp phải chúng trên thực tế.
Chuẩn bị trước khi làm việc với cầu dao:
Bước đầu tiên khi làm việc với cầu dao là lên kế hoạch chi tiết cho an toàn công việc, ghi rõ ra giấy:
• Bạn cần ghi rõ: Cần những thiết bị gì? Những bước thực hiện. Những bảo hộ cá nhân cần thiết? Và thiết bị đang ở tình trạng nào?
• Người thứ hai có trình độ đọc qua kế hoạch an toàn công việc và xác minh rằng kế hoạch đó chính xác, có thể thực hiện được một cách an toàn và đầy đủ.
Thực hiện đánh giá rủi ro
Bước tiếp theo là đánh giá rủi ro và xác định phương pháp kiểm soát rủi ro nào là cần thiết. Mọi người có xu hướng xem nhẹ bước này, nhưng nó có tầm quan trọng to lớn. Rủi ro là “sự kết hợp giữa khả năng xảy ra thương tích hoặc tổn hại đến sức khỏe và mức độ nghiêm trọng của thương tích hoặc tổn hại đến sức khỏe do một mối nguy hiểm gây ra”. Mục đích của bước này là giảm khả năng xảy ra sự cố càng nhiều càng tốt.
Rủi ro của một nhiệm vụ không thể được giảm xuống bằng 0 trừ khi ngắt điện toàn bộ mạch điện. Điều này có thể không thuận tiện vì nhiều lý do, nhưng có thể thực hiện được trong quá trình bảo trì hoặc ngừng hoạt động khẩn cấp của cơ sở, sau giờ làm việc bình thường hoặc vào cuối tuần. Tắt cầu dao trước khi thực hiện bất kỳ nhiệm vụ nào trên đó luôn là việc bạn nên làm.
Các bộ phận mang điện mà nhân viên có thể tiếp xúc phải được ngắt điện trước khi nhân viên làm việc trên hoặc gần chúng. Để tránh yêu cầu tiếp xúc với các bộ phận mang điện này, nhân viên phải phải được đưa ra khỏi khu vực nguy hiểm, chẳng hạn như bằng cách sử dụng các thiết bị điều hành từ xa hoặc thiết bị giá đỡ từ xa, mặc quần áo và Trang thiết bị bảo hộ cá nhân chống hồ quang thích hợp hoặc các phương pháp khác. Một số cầu dao không an toàn khi vận hành chỉ khi sử dụng Trang thiết bị bảo hộ cá nhân, vì vậy cần có các thiết bị điều khiển từ xa. Một lần nữa, việc đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định đó là tùy thuộc vào bạn.
Các yếu tố rủi ro
Khi làm việc với cầu dao, rủi ro sẽ tăng lên khi điện áp cao hơn, cường độ dòng điện cao hơn, dòng điện sự cố cao hơn, độ trễ cắt dài hơn (chẳng hạn như độ trễ trong thời gian ngắn) và các điều kiện vận hành không xác định (ví dụ: khoảng thời gian bảo trì quá hạn, hoạt động sai lặp đi lặp lại).
Tại một thời điểm nào đó, những yếu tố góp phần làm tăng rủi ro này có thể yêu cầu ngắt điện xe buýt. Ví dụ: việc mở và đặt lại cầu dao vỏ đúc 20A (MCCB) bị vấp trong nhà bạn có thể sẽ không yêu cầu bất kỳ bước đặc biệt nào. Tăng tốc độ lên tới 1.000A MCCB và rủi ro sẽ tăng lên đáng kể. PPE có thể cần thiết do định mức dòng điện của cầu dao, mặc dù nó không được yêu cầu cụ thể trong 70E. Việc xác định rủi ro liên quan đến việc vận hành cầu dao đó phải do công nhân tại hiện trường thực hiện vì họ đang gặp phải các yếu tố mà Ủy ban 70E không thể thấy trước hoặc hệ thống hóa.
Đến một thời điểm nào đó, các yếu tố đóng góp vào tăng nguy cơ có thể đòi hỏi việc cắt nguồn điện cho hệ thống. Ví dụ, việc mở và đặt lại cầu dao mạch điện áp thấp 20A (MCCB) trong nhà bạn có lẽ không đòi hỏi bất kỳ bước đặc biệt nào. Nhưng khi nâng cấp lên MCCB 1,000A, nguy cơ tăng lên đáng kể. Trang thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE) có thể cần thiết do công suất hiện tại của cầu dao mạch điện. Việc xác định rủi ro liên quan đến việc vận hành cầu dao đó phải do công nhân tại hiện trường đưa ra, bởi vì họ đang gặp phải các yếu tố mà các quy định/hướng dẫn không nhắc tới.
Với các bộ ngắt mạch điện trung thế và các bộ ngắt mạch hạ thế loại rút ra được kiểu cũ, rủi ro có thể tăng lên rất nhiều do điện áp cao hơn (ngoại trừ LVPCB), dòng điện được xử lý thường lớn hơn, không có thiết bị chống quá dòng tích hợp trong cầu dao trung thế và chúng có xu hướng chạy chậm hơn. Ví dụ, cầu dao vỏ đúc (MCCB) và vỏ cách điện (ICCB) thường mở sau 1,5 đến ba chu kỳ; trong loại MCCB giới hạn dòng điện, thời gian đó giảm xuống còn 0,5 chu kỳ. Bộ ngắt mạch trung thế thường mở theo 3 đến 8 chu kỳ, cộng với thời gian vận hành của rơle bảo vệ. LVPCB mở trong khoảng bốn chu kỳ. Đây là thời gian hoạt động “tức thời” tương ứng của chúng.
Nếu phân tích năng lượng sự cố được thực hiện, sẽ cho thấy năng lượng sự cố cao hơn mang đến rủi ro lớn hơn. Điều này không chỉ do phơi nhiễm năng lượng sự cố mà còn do tăng nguy cơ nổ hồ quang ở mức năng lượng sự cố cao hơn. Nếu thiết bị quá dòng, chẳng hạn như cầu dao, không được bảo trì đúng cách và chất bôi trơn của nó bắt đầu khô thì thời gian hoạt động của nó sẽ tăng lên. Thời gian đó sẽ tăng bao nhiêu? Không có cách nào để biết. Trong vụ nổ hồ quang, thời gian rất quan trọng vì năng lượng tới tỷ lệ thuận với thời gian cầu dao vẫn đang bật. Nhân đôi thời gian cầu dao đang bật và năng lượng sự cố tăng gấp đôi.
Một yếu tố rủi ro khác là lỗi của con người. Đó có thể là lỗi của người khác, không phải của thợ điện. Cần phải liệt kê tất cả những điều mà lỗi của con người có thể gây ra và hậu quả của mỗi lỗi là gì. Thật không may, mọi người có xu hướng mắc lỗi. Không phải là họ muốn, mà là sự xao lãng, buồn ngủ, làm nhiều việc cùng lúc (mọi người có xu hướng nghĩ rằng họ xuất sắc trong việc làm nhiều việc cùng lúc, điều này có thể không đúng), hoặc mọi người thực hiện nhiệm vụ không chính xác (khi thực hiện nhiệm vụ không chính xác mà lại không đến mức gây tổn thương hay chết người thì nó dễ trở thành thói quen), hoặc làm rơi một công cụ cũng có thể gây ra sự cố. Nó giống như việc bước lên một chiếc tàu lượn siêu tốc: Một khi chuyến đi đã bắt đầu thì không thể xuống được. Một khi sự việc bắt đầu, sẽ không có cách nào ngăn chặn nó cho đến khi nó kết thúc.
Giảm rủi ro
Các công cụ có sẵn có thể giúp giảm thiểu rủi ro.
Tời nâng
Các kỹ thuật viên thường bỏ qua việc sử dụng tời để hạ cầu dao. Phụ kiện này được cung cấp trên nhiều hệ thống lắp đặt LVPCB dạng kéo và rất tiện lợi nếu được sử dụng phù hợp. Cần hiểu rõ cách bảo trì, vận hành và hạn chế của cụm tời nâng trước khi sử dụng.
Thanh nâng ngắt mạch
Hãy cẩn thận khi gắn các thanh nâng vào khung đỡ của cầu dao. Khi một mặt được gắn vào thì mặt kia có thể nhả ra.
Thiết bị vận hành và giá đỡ từ xa.
Nên sử dụng thiết bị vận hành từ xa và thiết bị giá đỡ từ xa khi vận hành và lắp đặt cầu dao loại có thể rút ra trong khi nó được cấp điện. Các cánh tay của đầu nối thanh cái không thẳng hàng trên máy cắt chân không trung thế này. Nếu không được phát hiện – và cầu dao được đặt ở phía trước thiết bị – một sự cố có thể gây thương tích cho người vận hành thực hiện nhiệm vụ.
Bất kỳ loại cầu dao có thể rút ra nào cũng có thể bị hỏng khi kết nối thanh cái của cầu dao vô tình tiếp xúc với thanh cái. Không có thời gian để kịp tránh.
Cầu dao cũng có thể bị hỏng khi được đặt vào hoặc ra khỏi vỏ).
Không hiếm các trường hợp các vật lạ như dụng cụ hoặc vật dụng bảo trì còn sót lại trên cụm cầu dao, đó là lý do tại sao việc kiểm tra bằng mắt là quan trọng. Cũng lưu ý quan sát xem các cụm tiếp điểm bị bung ra và khiến cầu dao bị lỗi hay không. Điều này có thể là do các cụm tiếp điểm được bôi trơn không đúng cách, đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy cả hai cầu dao đều chưa được bảo trì.
Phần kết luận
Việc vận hành và lắp đặt cầu dao phải được thực hiện cẩn thận cũng như sử dụng thiết bị và trang thiết bị bảo hộ lao động thích hợp. Nắm rõ hướng dẫn cho bất kỳ nhiệm vụ nào tiếp xúc với thiết bị điện là bước đầu tiên của một kế hoạch an toàn lao động. Hậu quả của việc không tuân theo các biện pháp an toàn và/hoặc bỏ qua việc bảo trì thiết bị – có thể dẫn đến thiết bị bị hư hỏng.
Theo EC&M